Een paar weken geleden was er een film op de tv over de vlucht van twee families uit voormalig Oost Duitsland (DDR) naar West Duitsland. Ballon heet de film, uit 2018. Deze twee families waren het verstikkende DDR regime zat en wilden weg uit de DDR. Een samenleving van spionerende buren en familie, waarin niemand elkaar echt meer vertrouwde. Ik zat naar de film te kijken en werd eigenlijk direct meegezogen in de beklemming, angst en radeloosheid van deze mensen. Gezinnen met jonge kinderen. Uiteindelijk bouwen ze zelfs twee keer een ballon en lukt het ze bij de tweede poging om de DDR te ontvluchten.

De film bracht me ook terug naar mijn eigen herinneringen aan die tijd. Als wij op vakantie gingen, was dat meestal naar Duitsland. Toen ik een jaar of 5 was, mocht ik voor het eerst mee op vakantie en gingen wij naar de Harz, waar we vaker naar toe gingen. Een prachtig gebied, grenzend aan de DDR. Mijn vader vond het interessant om naar de grens tussen de Oost- en West Duitsland toe te gaan en eens te kijken naar de overkant. Gek genoeg waren er ook parkeerplaatsen op gepaste afstand van die grens. Vader had altijd een verrekijker mee en keek naar de overkant en de overkant keek terug. Een beetje eng. Ik vond het als kind daar niet fijn en wilde het liefst direct weer vertrekken. Ik geloof niet dat ik het allemaal begreep, maar ik voelde me heel duidelijk niet prettig in die omgeving. Achteraf begreep ik pas hoe het in elkaar zat. Het was natuurlijk bizar, de grens dwars door 2 Duitslanden, wat eigenlijk 1 land was, met wachttorens, grenssoldaten met geweren en de zogenaamde ‘Todesstreifen’. Families, vrienden en buren gescheiden door het zogenaamde ijzeren gordijn. Dit was midden in de tijd van de Koude Oorlog.

Als ik weleens over die tijd heb met de kinderen of mensen die deze tijd niet meegemaakt hebben, kan ik dat nooit zo goed uitleggen. Toch was die Koude Oorlog, in mijn beleving, een dreiging die altijd wel soort van aanwezig was. Er werden zelfs liedjes over geschreven bijvoorbeeld Doe Maar met ‘Als de bom valt’. Het Klein Orkest met ‘Over de muur’. Best wel indringende teksten als ik het weer lees en een goede verwoording van het gevoel van toen. Het is ook lastig om je te verplaatsen in een tijd waar je geen onderdeel van was. Als het voorbij is, leven we weer verder en al snel alsof er niets gebeurt is.

Voor de twee families uit de DDR was het belangrijk dat ze in vrijheid leefden, zich vrij konden bewegen en vrijheid van meningsuiting. Ik denk voor de meeste mensen een basis behoefte. Maar misschien toch iets om over na te denken, wat is vrijheid van meningsuiting? Mogen we een andere mening hebben of moeten alle neuzen dezelfde kant uit wijzen? Afwijkende meningen zijn lastig of kan iemand met een afwijkende mening juist de vinger op de zere plek leggen? Een zere plek wil je genezen toch?

Zomaar wat overdenkingen naar aanleiding van een film die heftig binnen kwam en daarbij denkend aan alle doden die gevallen zijn voor vrijheid en vrijheid van meningsuiting. Heel dankbaar dat we nog steeds in een vrij land leven maar ook beseffend dat we zuinig moeten zijn op vrijheid maar ook kritisch mogen zijn. Vrijheid en vrijheid van meningsuiting hebben ook onderhoud nodig. Het er met elkaar over hebben en elkaar daarbij de ruimte geven voor een andere mening is in relatie tot de mensen die we vandaag herdenken, het minste wat we kunnen doen. Blijven herdenken dat dit ruim 80 jaar geleden niet vanzelfsprekend was, is misschien nu nog wel belangrijker dan ooit. Niets is vanzelfsprekend, het kan zomaar anders zijn.

Vandaag is de dag dat we de doden herdenken die gevallen zijn voor het leven in vrijheid en morgen vieren we de vrijheid. Dagen die tot nadenken stemmen.

Een fijne zondag,

Marianne