Op 8 april 2025 was het precies 80 jaar geleden dat Markelo werd bevrijd. In aanloop naar deze bijzondere dag stonden we stil bij de verhalen uit de oorlogsjaren. Samen met Stichting Herdenken en Vieren Vrijheid Markelo en Stichting Heemkunde Markelo hebben we verhalen onder de aandacht gebracht die ook na al die jaren het vertellen waard zijn. Vandaag publiceren we het laatste deel in deze reeks die in het teken staat van de 80-jarige bevrijding.

De dag na de bevrijding, op maandag 9 april, was heel Markelo weer uitgelopen en verzamelde zich voor het gemeentehuis. Eerst kwam burgemeester Korthals Altes terug uit Almen waar hij ondergedoken was geweest bij boer Leisink. Begeleid door de wethouders en de leiding van het verzet hield hij op de stoep van het gemeentehuis een toespraak voor het toegestroomde publiek.

De Binnenlandse Strijdkrachten, waren in afwachting van een gezuiverd politieapparaat, overgegaan tot de arrestatie van foute elementen. Anonieme brieven en vage verdachtmakingen waren voor de BS al voldoende om iemand als collaborateur te brandmerken. Velen blijken opeens bij het verzet te hebben gezeten en daarom aanspraak te maken op het lidmaatschap van de BS. Deze nieuwe verzetsmensen noemde men al gauw ‘meikevers’. Niet omdat ze ‘ondergronds’ bezig waren geweest, maar omdat ze ‘boven’ kwamen toen “de kou uit de lucht was”. Achteraf bleek dat in naam van de BS vaak oude rekeningen werden vereffend; ook hebben her en der plunderingen plaatsgevonden. Door de BS werden de Duits gezinden naar het gemeentehuis gebracht. Iedere keer wanneer er weer eentje arriveerde werd er gejoeld en geschreeuwd.

Een paar meisjes, die al te nauwe contacten met de Duitsers hadden onderhouden, werden kaalgeschoren. De NSB-burgemeester Diemer werd naar het huis van dokter Wanrooy gebracht, waar hij op de knieën moest om met een klein borsteltje de badkamer en de wc’s schoon te maken. Deze waren behoorlijk vervuild door de Duitsers die daar waren ingekwartierd tijdens de onderduikperiode van de dokter. Dankzij de strakke leiding en het beheerste optreden van de leider van de Binnenlandse Strijdkrachten liep deze bijltjesdag niet helemaal uit de hand.
Onduidelijk blijft hoeveel Markelose inwoners precies in de dagen na de bevrijding, wegens hulp aan de bezetter, zijn gearresteerd. Wel bekend is dat 44 personen in bewaring zijn genomen in Hengelo. Kinderen van de gearresteerden werden niet gevangengenomen maar op kosten van de gemeente bij familie of anderen ondergebracht.

Direct na de bevrijding werden een aantal landbouwbedrijven en een café in beslag genomen. Eigendom van hen die bij de bevrijding waren gearresteerd. Na een screening bleven er 12 bedrijven over die onder het beheer werden gesteld van de Rentmeester van de Staatsdomeinen in Zwolle.

Van de woningvoorraad werden 30 onherstelbaar verwoest, 3 herstelbaar beschadigd en 4 licht beschadigd. Boerderijen die tijdens de oorlog vernield waren werden vervangen door de zogenaamde wederopbouwboerderijen. Deze kregen een gevelsteen met daarop een uit het vuur springende leeuw. In Markelo zijn in dat kader 25 boerderijen geheel of gedeeltelijk herbouwd. Voor Noord-Nederland en het Westen was de oorlog nog niet voorbij en de opmars van de geallieerden ging door. Uiteindelijk gaven de Duitsers zich over op 4 mei 1945 op de Lüneburger Heide. Een dag later om 08.00 uur ’s morgens werden alle vijandelijkheden gestaakt. De oorlog is dan voor Nederland voorbij en dat is de reden waarom wij op 5 mei Bevrijdingsdag vieren. Diezelfde dag vinden er besprekingen plaats over de verdere afwikkeling van deze capitulatie voor Nederland, welke plaats vonden in hotel De Wereld in Wageningen. Deze besprekingen gelden als de Duitse capitulatie voor Nederland.

In Markelo zijn er drie organisaties die zich bezighouden met de activiteiten die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. Dat zijn achtereenvolgens:
– Fallen Airmen Memorial Markelo
Opgericht door Benny Schreurs (werd o.a. ook hiervoor op vrijdag 25 april jl. benoemd werd tot Lid in Orde van Oranje-Nassau), in 2008 na de onthulling van het Stirlingmotor-monument op de Kattenberg. Deze stichting organiseert elke 5 jaar een grote herdenking, waarbij alle nabestaanden van de omgekomen vliegeniers uit Groot-Brittannië, Nieuw-Zeeland en Australië, worden uitgenodigd. Het gaat daarbij uiteraard om de bemanning van vliegtuigen die in Markelo zijn neergestort.

– Stichting Canada Comité Markelo
Deze Stichting vindt zijn oorsprong in de 80-er jaren van de vorige eeuw. Destijds werd in Markelo het Comité Welcome Again Veterans gevormd. Deze commissie hield zich bezig met het huisvesten van Canadese oorlogsveteranen, die elke vijf jaar naar Europa en dus ook naar Nederland kwamen om deel te nemen aan de 4 mei herdenkingen en het vieren van de bevrijding, een bevrijding waaraan ze zelf daadwerkelijk hadden deelgenomen. Dankzij de ruimhartige medewerking van tal van gastgezinnen, organisaties en sponsors kregen de bevrijders-van-weleer het eerbetoon dat ze meer dan wie dan ook verdienden. Nu deze veteranen er bijna niet meer zijn was de taak van het comité Welcome Again Veterans Markelo aflopend. Om de warme banden tussen Canada en Markelo te behouden zocht een aantal Markeloërs naar een mogelijkheid om de herinnering aan deze vrijheidsstrijders levendig te houden. Dat resulteerde in 2007 in de oprichting van Stichting Canada Comité Markelo. Een van de hoogtepunten van het comité is de organisatie van de Frank Graham Liberation Cycle Tour. Deze tochten in 2013, 2015 en 2017 voerden Canadese en Nederlandse jongeren gezamenlijk langs historische plekken uit de Tweede Wereldoorlog.

– Stichting Herdenken en Vieren Vrijheid Markelo
De doelstelling van de stichting is om de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden en de vrijheid te vieren. Om zo huidige en toekomstige generaties er bewust van te maken dat onze vrijheid geen vanzelfsprekendheid is en niet zonder slachtoffers tot stand is gekomen. Dit doet de stichting door jaarlijks rond 8 april, 4 en 5 mei activiteiten te organiseren. Dit jaar, nu we 80 jaar vrijheid hebben, worden er extra activiteiten georganiseerd. Verwezen wordt naar de website Vrijheid Markelo en bekendmakingen op deze lokale nieuwssite Maarkelsnieuws.