Waar juist de opkomst van de coöperatieve zuivelfabriek ervoor zorgde dat de oude karnhuisjes uit het straatbeeld verdween, verrijst nu 20 jaar na het verdwijnen van de zuivelindustrie uit Markelo juist naast De Kaasfabriek Markelo een nieuw karnhuisje. De fundering is inmiddels te zien aan de linkerzijgevel van museumboerderij Eungs Schöppe. Het karnhuisje was eigenlijk een kleinschalige vorm van zuivelindustrie, het was een van de eerst gemechaniseerde onderdelen op de boerderij halverwege de 19e eeuw. Door de economische groei steeg de vraag naar agrarische producten zoals melk en het daaruit vervaardigde boter.
Een karnhuisje was een bijzonder bouwwerk, zo vertrouwd Diederik Roeterdink ons toe: “Het karnhuis was een tredmolen die al lopend door de ‘karnhond’ werd aangedreven. Het gebouwtje was rondom bekleed met hout en aan de bovenzijde bedekt met holle dakpannen, afgezet met windveer en dekplank. De karn bevond zich binnen in de melkkamer of in de kelder. Met behulp van een karnwiel werd een stamper op en neer bewogen in de karnton. De melk werd gezeefd in vleuten en werd in vaten gedaan de ‘karnpols’ werd op en neer bewogen zodra de karnhond begint te lopen. Door het klotsen van de melk tijdens het op en neer bewegen van de karn pols vormden zich vetbolletjes, die bij het verder karnen zich tot een grote klont samenvoegden.”
In de loop der tijd kwam men er achter dat uit zuur geworden melk sneller boter kon worden gemaakt en dat deze vaak ook nog eens lekkerder gevonden werd. Diederik: “De boter van zure melk had een licht zurige smaak, die ontstond omdat aanwezige restanten karnemelk tijdens het kneden van het vet in de boter in opgenomen werden. Daardoor liet men melk die voor boter gebruikt werd daarom eerst (spontaan) zuur worden en dan was de karnemelk die van de boterbereiding overbleef natuurlijk ook zuur. Een deel van deze zure karnemelk werd bewaard en aan de melk voor de volgende boterbereiding toegevoegd omdat die dan sneller zuur werd.
Met de bouw van het karnhuisje kan Museumboerderij Eungs Schöppe weer een nieuw element toevoegen. En hoe bijzonder is de locatie naast De Kaasfabriek Markelo, een restant van de zuivelindustrie in Markelo.
