De Friezen hebben het voor elkaar. Maandag hoorde ik op het nieuws dat de Friezen 18 miljoen euro subsidie krijgen om te werken aan de bescherming en bevordering van de Friese taal en cultuur. Of je hier nu voor of tegen bent, daar kun je over discussiëren, maar hun doorzettingsvermogen en vooral hun trots op Friesland en alles wat daar bij hoort heeft dit als resultaat opgeleverd. Dat is een behoorlijke prestatie.
Mijn gevoel zegt dat dit in Twente toch iets anders ligt. Heel wat jaren geleden begon ik bij een nieuwe werkgever. Op een vol kantoor, kreeg ik een telefoontje van Dick. Wij spraken uiteraard met elkaar in het Maarkels en Enters dialect. Ik voelde dat het stil werd in het kantoor en alle ogen gericht waren op mij, wel lachend maar toch. Iemand zei grappend tegen mij “Spreek je Zweeds of zo?”. “Nee, Maarkels plat” zei ik. Dit was in Twente en men had ons gesprek niet begrepen. Dat is toch bijzonder in onze eigen regio?
Langzaam vervaagt ons mooie dialect en om heel eerlijk te zijn overkomt dat vervagen van de taal mij ook. Waar ik vroeger sprak over ‘de schöppe, teelders en ’n wasseldook’ is dat nu helaas schuur, borden en vaatdoek. Onze jongste merkte onlangs fijntjes op dat ik, weliswaar dialect hoog in het vaandel had maar het zelf ook liet versloffen. Ik ben me er van bewust en corrigeer het.
We hebben het nu over taal, maar ook veel zaken die honderden jaren onderdeel zijn geweest van onze cultuur verdwijnen langzamerhand. Wie maakt er nog ‘noodnoabers’? Zeker zullen die er nog zijn, maar het wordt steeds minder. De hulp en ondersteuning van buren bij rouw en trouw en andere zaken, vervagen langzaam. Al deze gebruiken zorgden voor verbinding met elkaar. Je had elkaar nodig. Dit is honderden, duizenden jaren zo geweest. Hebben we elkaar dan nu niet meer nodig?
Zijn het dan niet juist de taal en cultuur die we nog hebben, iets om trots op te zijn en uit te dragen? Trots zijn op je dorp, regio, land, cultuur en taal, zit niet zo in de Nederlandse aard maar is het nu misschien niet meer nodig dan ooit?
Door het langzaam verdwijnen van onze achtergrond en cultuur, verdwijnen ook de wortels waarin we met de voeten in de Twentse grond verankerd zijn. Verdwijnt daardoor ook niet het gevoel en het begrip voor het platteland en alles wat daarbij hoort? En of het nu gaat om Twente of heel Nederland, het is overal hetzelfde. Misschien spreken we over 50 jaar wel Engels en is Nederlands een streektaal geworden. Wat is een land zonder eigen taal, tradities cultuur en daarmee ook zijn trots? Veel van hetzelfde, maar niets in het bijzonder? En wat doet dat met een samenleving?
Gelukkig zijn er nog steeds mensen die onze taal hoog in het vaandel hebben. Wat te denken van ons eigen Brook Duo, die dit weekend hun nieuwe 15e! CD uitbrengen in het Maarkels dialect. Herman Finkers of de Twentse Debby van der Zande uit Oldenzaal – Debb’s Kökk’n – oalerwets kokk’n (op Instagram/Facebook), niet helemaal plat maar wel veel dialect en uiterst vermakelijk. Belangrijkste is dat ze trots is op haar Twentse achtergrond en haar uitspraak lekker Twents laat. Met de komst van BBB naar Den Haag, zien we daar toch meer oosterse termen en uitdrukkingen van het spreekgestoelte neerdalen en zelfs tractoren op het Binnenhof – heel goed voor onze oosterse en plattelands trots.
Voor mij is ‘plat proatn’ iets waar ik blij van word. ‘Plat proat’n – is thoeskomm’n’, warm en comfortabel. ‘Thoeskomm’n’ met de wortels in Twentse grond. Met die wortels houd je de grond vast en ook elkaar. Laat het dialect en onze tradities niet eindigen op een filmpje ergens in een museum. Net als de Friezen, trots zijn op wat we hebben en het onderhouden. Misschien een sticker achter op de bumper “Ik proate plat, ik kom oet Maarkel en doar bin ik greuts op”.
Een fijne zondag en hartelijke groet,
Marianne